Tylko nieznane budzi w człowieku lęk*

Posted by on in | 80 Views

– czyli garść informacji o nowym koronawirusie

Czy zwalczymy wirusa? Przy obecnym stanie wiedzy wydaje się to mało prawdopodobne, jednak, przy zastosowaniu odpowiednich procedur sanitarnych, istnieje duża szansa na ograniczenie jego transmisji. Wiele optymizmu w tej kwestii przyniósł program szczepień populacyjnych – uzyskanie odporności przez ok. 70% populacji (tzw. odporność stadna) może, w sprzyjających warunkach epidemicznych, doprowadzić do samoistnego wygaszenia epidemii.  

Nazwa: SARS-CoV-2 (z ang. severe acute respiratory syndrome coronavirus 2), wcześniej „nowy koronawirus” tj. 2019-nCoV (z ang. 2019 novel coronavirus)

Wywoływana choroba: COVID-19 (z ang. coronavirus disease 2019)

Biologia wirusa SARS-CoV-2: należy do rodziny koronawirusów (łac. Coronaviridae). To wirusy człowieka i zwierząt (ssaki i ptaki), których nazwa pochodzi od charakterystycznego wyglądu (korona białek na powierzchni). Cechuje ich stosunkowo duży, jak na wirusy, genom (do 30 000 nukleotydów – dla porównania genom człowieka to 3 000 000 000 nukleotydów) zbudowany z pojedynczej nici RNA.

Do rodziny koronawirusów zalicza się 4 gatunki wirusów o powszechnym występowaniu, które wykazują zdolność infekowania człowiek. Wirusy te (229E, OC43, NL63 i HKU1) wywołują zakażenia dróg oddechowych i przewodu pokarmowego o zazwyczaj lekkim przebiegu (odpowiadają za do 30% przypadków tych schorzeń).

Wskutek mutacji wirusów zwierzęcych (prawdopodobnie gatunków infekujących nietoperze owadożerne i łuskowcowate), XXI wieku, pojawiły się nowe gatunki koronawirusów: SARS (epidemia z 2002-2003 r., 8000 przypadków, śmiertelność – 10%), MERS (od 2012 r., 2500 przypadków, śmiertelność – 35%) oraz obecnie występujący SARS-CoV-2 (od 2019 r., ponad 170 milionów przypadków, śmiertelność – 2%).  

SARS-CoV-2 ma kulisty kształt, zbudowany jest z 4 białek: trzy tworzą otoczkę wirusową a jedno stabilizuje genom. Wirus najprawdopodobniej wnika do komórek człowieka z wykorzystaniem receptora ACE-2, który obecny jest m.in. w płucach. Podobnie jak inne koronawirusy wykazuje wrażliwość na środki dezynfekujące i wysokie temperatury.

Choroba COVID-19: wirus SARS-CoV-2 jest wirusem oddechowym, więc objawy choroby związane są z zaburzeniem funkcjonowania układu oddechowego. Charakterystyczne są zatem: gorączka (powyżej 38°C), kaszel, duszność i trudności w oddychaniu. Pojawiają się także takie objawy jak zaburzenia smaku i węchu. W większości przypadków choroba ma łagodny przebieg, jednak niekiedy nasilenie objawów jest duże (np. zapalenie płuc, niewydolność oddechowa), co może prowadzić do śmierci. U kogo zatem choroba może mieć nasilony przebieg i doprowadzić do śmierci? – to osoby z zaburzoną odpornością, czyli obarczone innymi schorzeniami (cukrzyca, zaawansowane nowotwory, nadciśnienie, choroby serca, ciężkie choroby nerek, wątroby, płuc, pacjenci po zabiegach chirurgicznych i przeszczepach na leczeniu immunosupresyjnym, osoby niedożywione) i osoby starsze.

Objawy choroby pojawiają się najczęściej ok. 5 dni do kontaktu z wirusem (zakłada się 1-14 dni), jednak część pacjentów przechodzi infekcję bezobjawowo.   

U kogo zatem choroba może mieć nasilony przebieg i doprowadzić do śmierci? – to osoby z zaburzoną odpornością, czyli obarczone innymi schorzeniami (cukrzyca, zaawansowane nowotwory, nadciśnienie, choroby serca, ciężkie choroby nerek, wątroby, płuc, pacjenci po zabiegach chirurgicznych i przeszczepach na leczeniu immunosupresyjnym, osoby niedożywione) i osoby starsze.

Transmisja wirusa – wirus przenosi się drogą kropelkową (drobinki „płynu” uwalniane w czasie kaszlu, kichania, mówienia) z człowieka na człowieka (nie można zarazić się od zwierząt domowych tj. koty, psy). Zakazić można się przez kontakt z drobinkami zawierającymi cząstki wirusów, które osiadły na powierzchniach wokół chorego (dotykanie tych powierzchni a następnie okolic nosa, ust, oczu) a rzadziej poprzez powietrze. Jedna osoba zakażona zakaża średnio 2 osoby, co świadczy o niskiej zakaźności wirusa. Badania ostatnich dni wskazują na obecność wirusów w moczu i kale chorych. Warto zwrócić uwagę, że do transmisji wirusa może dojść jeszcze przed pojawieniem się objawów choroby. Przed zakażeniem nie chronią maseczki chirurgiczne, stąd też ich stosowanie zaleca się jedynie osobom chorym i tym, którzy bezpośrednio kontaktują się z chorymi).

Działania profilaktyczne: jak wiadomo z szeroko zakrojonej akcji informacyjnej Ministerstwa Zdrowia, by ograniczyć ryzyko zakażenia należy:

  • regularnie i dokładnie myć ręce korzystając z płynów opartych na alkoholu (o stężeniu ok. 60%) lub wody z mydłem (myjemy dłonie ok. 30 sekund, nie pomijamy kciuka, okolic paznokci i przestrzeni między palcami);
  • zachowanie 1 metrowego odstępu od osoby kaszlącej/kichającej a nawet unikanie dużych zbiorowisk osób;
  • unikanie dotykania okolic twarzy (badania wskazują, że nieświadomie okolic ust i nosa dotykamy 27 razy na godzinę);
  • zwracanie uwagi na własną jak i osób wokół higienę oddechową: należy kichać i kaszleć w chusteczki (jednorazowe, natychmiast wyrzucane) lub zgięcie łokcia, nigdy w otwarte dłonie;
  • unikać podróży w miejsca epidemii;
  • pozostanie w domu, gdy czujemy się źle (gorączka, kaszel, trudności w oddychaniu);
  • przy podejrzeniu kontaktu z wirusem, zgłaszanie dolegliwości zgodnie z instrukcjami.

Niektórzy badacze wskazują, by powyższą listę uzupełnić o: 

  • unikanie spożywania mięsa i mleka;
  • unikanie kontaktu z dzikimi zwierzętami;
  • dbanie o higienę miejsc, w których przygotowuje się posiłki;
  • zaszczepienie się przeciwko takim chorobom zakaźnym, jak grypa czy pneumokokowe zapalenie płuc.

Metody leczenia – obecnie dostępna jest jedynie metoda oparta na leczeniu objawowym w oparciu o leki przeciwgorączkowe i przeciwkaszlowe a w warunkach szpitalnych także tlenoterapię (nie zalecana w leczeniu domowym). Są również pewne doniesienia o skuteczności leków przeciwwirusowych tj. inhibitorów proteazy HIV i inhibitorów neuraminidazy wirusa grypy. W fazie badań klinicznych są np. leki remdesivir i favipiravir, jednak nie zostały one jeszcze dopuszczone do terapii. W leczeniu infekcji SARS-CoV-2, podobnie jak w przypadku innych wirusów, nieskuteczne są antybiotyki.

Szczepienia ochronne – intensywne prace pozwoliły na szybkie opracowanie skutecznych i bezpiecznych szczepionek przeciw wirusowi SARS-CoV-2. Dostępne szczepionki oparte są na dwóch technologiach: szczepionki genetyczne (mRNA), w których wykorzystuje się jeden lub więcej genów wirusa, w celu wywołania odpowiedzi odpornościowej organizmu oraz szczepionki wektorowe bazujące na fragmentach innych wirusów. Mechanizm działania szczepionek jest taki: organizm osoby zaszczepionej produkuje, na bazie wprowadzonej sekwencji genu, wirusowe białko, po czym identyfikuje je jako obce i zaczyna niszczyć. Właśnie tak buduje się odporność. Nowoczesne technologie znacznie podniosły bezpieczeństwo szczepionek i tylko u nielicznych pacjentów mogą wystąpić niepożądane odczyny poszczepienne, zatem ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu iniekcji, uczucie zmęczenia, stan podgorączkowy, ból głowy, mięśni i stawów. Objawy te nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia i zazwyczaj oznaczają dla zaszczepionego krótkotrwały dyskomfort. Ryzyko wystąpienia ciężkich niepożądanych odczynów poszczepiennych, które wymagają interwencji medycznych np. hospitalizacji jest nikłe i nieporównywalne w stosunku do potencjalnych korzyści z zaszczepienia. 

Mechanizm działania szczepionek jest taki: organizm osoby zaszczepionej produkuje, na bazie wprowadzonej sekwencji genu, wirusowe białko, po czym identyfikuje je jako obce i zaczyna niszczyć. Właśnie tak buduje się odporność. Nowoczesne technologie znacznie podniosły bezpieczeństwo szczepionek.

Wzmacnianie odporności – wydaje się, że żaden potencjalny „wzmacniacz odporności” np.  preparat witaminowy, zestaw minerałów i witamin, naturalny wyciąg roślinny lub zwierzęcy, leki homeopatyczne nie wykazuje działania wzmacniającego odporność człowieka ani mechanizmu przeciwwirusowego. By wspomóc układ odporności należy:

  • unikać nadmiernego spożywanie alkoholu, palenia tytoniu i przyjmowanie narkotyków;
  • unikać stresu;
  • wysypiać się;
  • prawidłowo się odżywiać;
  • uprawiać aktywność fizyczną.

Zdrowia i odporności! 

*(Antoine de Saint-Exupéry)

Na górnym zdjęciu – punkt szczepień na Politechnice Opolskiej (archiwum PO)